O αυτισμός είναι μία εκ γενετής, διά βίου, νευροαναπτυξιακή διαταραχή, η οποία επηρεάζει πολλές και σημαντικές πτυχές της λειτουργικότητας του ατόμου.
Οι δεξιότητες αυτές σχετίζονται με την κοινωνική συναλλαγή και αμοιβαιότητα, την επικοινωνία και την οργάνωση σκόπιμης δραστηριότητας. Στις περιοχές αυτές, τα άτομα με αυτισμό εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες και αποκλίσεις.
Οι διαταραχές φάσματος αυτισμού σχετίζονται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με τους άλλους, τον τρόπο που επικοινωνεί και συναναστρέφεται κοινωνικά. Αυτές οι διαταραχές περιλαμβάνουν επίσης και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς. Το φάσμα του αυτισμού είναι ευρύ, διότι περιέχει πολλά συμπτώματα και βαρύτητες.
Παλαιότερα, οι διαταραχές αυτές είχαν ξεχωριστά ονόματα όπως το σύνδρομο Άσπεργκερ, αποδιοργανωτική διαταραχή παιδικής ηλικίας και άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Το σύνδρομο Asperger θεωρείται ήπια μορφή αυτιστικού φάσματος. Η ικανότητα εκμάθησης, σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και οι γνώσεις ενός ατόμου με αυτισμό ποικίλουν και μπορούν να χαρακτηριστούν από πολύ χαρισματικές έως περιορισμένες.
Αυτισμός και νοητική καθυστέρηση συνυπάρχουν συχνά, αλλά οι δύο καταστάσεις δεν είναι ταυτόσημες. Τα άτομα με αυτισμό που διατηρούν αντιληπτικές και νοητικές ικανότητες, παρουσιάζουν τις χαρακτηριστικές γνωσιακές, ψυχολογικές και συμπεριφοριστικές αποκλίσεις.
Οι διαταραχές αυτισμού εμφανίζονται νωρίς στην παιδική ηλικία και δυσκολεύουν την κοινωνική ζωή του παιδιού στο σχολείο.
Η έγκαιρη διάγνωση και οι σωστές θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά την ποιότητα ζωής. Ο αριθμός των παιδιών που διαγιγνώσκονται με αυτισμό κάθε χρόνο συνεχώς αυξάνεται.
Αίτια αυτισμού
Τα αίτια του αυτισμού δεν είναι σαφώς καθορισμένα και χρειάζονται ακόμη αρκετές μελέτες για να οδηγηθούμε σε ένα ασφαλές συμπέρασμα. Παρόλα αυτά, τόσο το περιβάλλον όσο και γενετικοί παράγοντες φαίνεται πως μέχρι στιγμής καθορίζουν την πρόκληση αυτής της διαταραχής. Γενετικοί παράγοντες και κάποιες γονιδιακές μεταλλάξεις, αυξάνουν τον κίνδυνο να επηρεαστεί η ανάπτυξη του εγκεφάλου ή ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούν τα εγκεφαλικά κύτταρα.
Οι επιστήμονες ερευνούν, επίσης, το ρόλο που διαδραματίζουν στην ομαλή λειτουργία του εγκεφάλου οι λοιμώξεις από ιούς, οι φαρμακευτικές αγωγές, οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και η ατμοσφαιρική ρύπανση (περιβαλλοντικοί παράγοντες).
Τα εμβόλια δεν δείχνουν να σχετίζονται με τον αυτισμό, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου που συσχετίζονται με τον αυτισμό είναι:
- Το φύλο του παιδιού (τα αγόρια τείνουν να εμφανίζουν πιο συχνά αυτισμό).
- Το οικογενειακό ιστορικό.
- Η ηλικία των γονέων (εικάζεται ότι οι μεγάλοι σε ηλικία γονείς μπορεί να σχετίζονται με τον αυτισμό ενός παιδιού, ωστόσο πρέπει να πραγματοποιηθούν ακόμη αρκετές μελέτες για να υποστηριχθεί με ασφάλεια κάτι τέτοιο).
Πότε θα αναζητήσετε τη βοήθεια του ειδικού;
Όταν το παιδί σας:
- Παρουσιάζει καθυστέρηση λόγου: Η γλώσσα εξελίσσεται πολύ αργά και κάποιες φορές δεν αναπτύσσεται καθόλου. Εάν τελικά αναπτυχθεί, η γλωσσική έκφραση παίρνει συνήθως παράδοξες μορφές ή γίνεται ασυνήθιστη χρήση λέξεων χωρίς καμία σύνδεση με την κανονική τους σημασία.
- δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του ή φαίνεται σαν να μην ακούει ορισμένες φορές
- αποφεύγει την οπτική επαφή
- δεν ζητά λεκτικά τα αντικείμενα που επιθυμεί
- μιλά στο τρίτο πρόσωπο
- δεν δείχνει αντικείμενα με το δάχτυλο, τα οποία κεντρίζουν το ενδιαφέρον του ή δεν κοιτάζει αντικείμενα που κάποιος άλλος δείχνει
- δεν ενδιαφέρεται ή δεν παίζει με άλλα παιδιά της ηλικίας του, απομονώνεται στο παιχνίδι
- βάζει σε σειρά τα παιχνίδια του. Δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στις λεπτομέρειες των παιχνιδιών ή των αντικειμένων
- δεν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα των άλλων ή δεν μπορεί να εκφράσει τα δικά του
- αποφεύγει τις αγκαλιές και προτιμά να παίζει μόνο του
- ηχολαλεί, επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις στερεότυπα, χωρίς επικοινωνιακό ενδιαφέρον
- κάνει επαναληπτικές κινήσεις, στερεοτυπικά όπως κούνημα, χειροκρότημα ή περιστροφή
- δεν αναγνωρίζει το κοινωνικό πλαίσιο: συχνά αποφεύγει να κοιτάξει τον άλλο στα μάτια, δεν θέλει να το παίρνουν αγκαλιά και φαίνεται να αποκόβεται από τον κόσμο γύρω του. Δεν φαίνεται να θέλει ή να ξέρει πως να παίζει με τα άλλα παιδιά. Η ικανότητά του να κάνει φιλίες είναι προβληματική και είναι ανίκανο να κατανοήσει τα συναισθήματα και τις απόψεις των άλλων ατόμων
- δεν μπορεί να αντιληφθεί τις εκφράσεις των άλλων και τα συναισθήματά τους
- χάνει δεξιότητες που είχε προηγουμένως
- δεν αντιλαμβάνεται απλές ερωτήσεις ή οδηγίες
- ακολουθεί συγκεκριμένη ρουτίνα και αναστατώνεται αν αλλάξει
- δείχνει ενδιαφέρον για ένα αντικείμενο αλλά δεν αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του
- δεν αντέχει το φως, τον έντονο ήχο ή το άγγιγμα, αλλά μπορεί να μην αισθάνεται τον πόνο ή τις εναλλαγές θερμοκρασίας και αντιδρά περίεργα σε οσμές, ήχους, υφές, γεύσεις. Το παιδί με αυτισμό μπορεί κατά περιστάσεις να δώσει την εντύπωση πως είναι κωφό και πως δεν μπορεί να αντιδράσει σε λέξεις και άλλους ήχους. Άλλες στιγμές πάλι, το ίδιο παιδί μπορεί να ενοχληθεί υπερβολικά από έναν καθημερινό θόρυβο, όπως ο θόρυβος μιας ηλεκτρικής σκούπας, το γαύγισμα ενός σκύλου ή το κλάμα ενός μωρού. Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει μια αναισθησία στον πόνο και μια έλλειψη ανταπόκρισης στο κρύο ή στη ζέστη ή μια υπερβολική αντίδραση σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα.
- δεν συμμετέχει σε παιχνίδια μίμησης ή φαντασίας
- έχει συγκεκριμένες διατροφικές προτιμήσεις και δεν αλλάζει εύκολα
- το άτομο με αυτισμό μπορεί να έχει ιδιαίτερες ικανότητες σε κάποιους συγκεκριμένους τομείς. Μπορεί να διαθέτει μέγιστη ικανότητα σε μερικές συγκεκριμένες λειτουργίες, σε σχέση με το γενικό επίπεδο λειτουργίας του (π.χ. ζωγραφική, μουσική, μαθηματικοί υπολογισμοί, απομνημόνευση γεγονότων).
Λογοθεραπεία και αυτισμός
Η λογοθεραπεία είναι η επιστήμη που είναι υπεύθυνη για τη μελέτη, την έρευνα και την εφαρμογή επιστημονικών γνώσεων γύρω από την ανθρώπινη επικοινωνία.
Μετά από παρατήρηση χαρακτηριστικών που εμπίπτουν στο φάσμα του αυτισμού η/και μετά την επίσημη διάγνωση του ατόμου με αυτισμό από παιδοψυχίατρο, παιδονευρολόγο, αναπτυξιολόγο, γίνεται μία λογοθεραπευτική αξιολόγηση με στόχο τον εντοπισμό των δυσκολιών στην ομιλία, το λόγο, την επικοινωνία, καθώς και στην κοινωνική αλληλεπίδραση.
Το παιδί εντάσσεται σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι ικανότητες για επικοινωνία - λόγο, ομιλία, κατανόηση.
Στόχοι λογοθεραπευτικου προγράμματος
Είναι σημαντικό να εντάσσονται έγκαιρα στην κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση και να λαμβάνουν οι γονείς συμβουλές και στήριξη από τους ειδικούς.
